Lee Ufan, een belangrijke figuur in de hedendaagse kunst, heeft een cruciale rol gespeeld bij het verbreden van de discussie over minimalisme buiten zijn westerse context. Geboren in 1936 in Korea en een groot deel van zijn leven in Japan doorgebracht, belichaamt Lee's werk een unieke synthese van oosterse filosofie en minimalistische esthetiek. Zijn kunst, gekenmerkt door een stille, meditatieve kwaliteit, nodigt toeschouwers uit om na te denken over de relatie tussen ruimte, materiaal en waarneming. Als medeoprichter van de Mono-ha-beweging heeft Lee Ufan een grote invloed gehad op het Koreaanse en Japanse minimalisme, waarbij hij een perspectief biedt dat diep geworteld is in het zenboeddhisme, confucianisme en taoïsme.

Koreaanse minimalisme: een overzicht

Het Koreaanse minimalisme, vaak aangeduid als "Dansaekhwa" (monochrome schilderkunst), ontstond in de jaren 1970 als een reactie op de turbulente Koreaanse samenleving en de wens om eenvoud en rust te vinden te midden van de snelle modernisering. In tegenstelling tot het westerse minimalisme, dat zich richtte op de autonomie van het object en de zuiverheid van de vorm, draaide het Koreaanse minimalisme meer om het proces, de materialiteit van het medium en de fysieke betrokkenheid van de kunstenaar bij het doek.

Dansaekhwa-kunstenaars, zoals Park Seo-Bo, Chung Sang-Hwa en Lee Ufan, legden de nadruk op herhaling, meditatieve praktijk en de interactie tussen kunstenaar en materiaal. Hun werken worden vaak gekenmerkt door ingetogen kleurenpaletten, herhaalde gebaren en een nadruk op textuur. Deze beweging was niet alleen een esthetische keuze, maar ook een filosofische, die het verlangen weerspiegelde om terug te keren naar fundamentele, elementaire ervaringen en de aard van het zijn en bestaan te onderzoeken.

Wie is Lee Ufan?

Lee's reis in de kunstwereld begon toen hij in de jaren 1950 naar Japan verhuisde om filosofie te studeren. Beïnvloed door oosterse denkwijzen en esthetiek, zocht hij in zijn werk de westerse narratief van de kunstgeschiedenis uit te dagen. Eind jaren 1960 richtte hij samen met anderen de Mono-ha-beweging ("School van de Dingen") op in Japan, die zich kenmerkte door de nadruk op de relaties tussen natuurlijke en industriële materialen, ruimte en interactie met de toeschouwer.

Mono-ha-kunstenaars verwierpen het idee om kunstobjecten te creëren en wilden in plaats daarvan de wereld tonen zoals die is, vaak door middel van eenvoudige, onversierde opstellingen van steen, staal, glas en andere materialen. Lee's filosofie benadrukte het samengaan van objecten en de ruimtes ertussen, en hij moedigde toeschouwers aan om niet alleen de kunst zelf waar te nemen, maar ook de negatieve ruimte en stilte die het omringt.

Lee's kunst bestaat vaak uit minimale gebaren, of het nu een enkele penseelstreek op een groot doek is of een eenzame steen die op de grond ligt. Deze werken zijn minder gericht op visueel spektakel en meer op de stille, diepgaande ervaring van aanwezigheid en afwezigheid, waarbij de toeschouwer wordt uitgenodigd om te vertragen en de subtiliteiten van perceptie en het verstrijken van tijd te onderzoeken.

Beroemd kunstwerk: Relatum-serie

Een van Lee Ufan's meest bekende werken is zijn voortdurende Relatum-serie, die in de jaren 1960 begon en tot op de dag van vandaag voortduurt. De Relatum-werken zijn installaties die doorgaans een combinatie van stenen en stalen platen of glazen panelen bevatten, gerangschikt in zorgvuldig gecomponeerde opstellingen die een gevoel van balans en spanning oproepen.

Relatum (voorheen Dialogue), 1971

In dit werk plaatst Lee een grote, onbewerkte steen naast een gladde, industriële stalen plaat. Het contrast tussen het natuurlijke en het kunstmatige, het zware en het lichte, het organische en het geometrische creëert een krachtige dialoog. Deze juxtapositie is niet bedoeld om de ruimte te domineren, maar eerder om de relatie tussen de elementen en de ruimte die ze innemen te articuleren. De toeschouwer wordt uitgenodigd om niet alleen de objecten zelf te beschouwen, maar ook de ruimte ertussen, de stilte die ze creëren, en de onzichtbare krachten die hen op hun plaats houden.

Deze minimalistische opstelling weerspiegelt Lee's geloof in yohaku – het concept van negatieve ruimte of "leegte", dat centraal staat in de oosterse esthetiek. Het is een uitnodiging om de kunst voorbij het visuele te ervaren, om zich bezig te houden met het onzichtbare en het onuitgesproken. De Relatum-werken belichamen in hun eenvoud de stille kracht van Lee's filosofie en bieden een moment van reflectie op de verbondenheid van alle dingen.

Koreaanse minimalisme en zijn eigenaardigheden

Het Koreaanse minimalisme, met name in het werk van kunstenaars zoals Lee Ufan, verschilt van zijn westerse tegenhanger door de nadruk op leegte, proces en materialiteit. Het is een vorm van minimalisme die diep geworteld is in oosterse filosofieën en kunst beschouwt als een meditatieve praktijk, niet alleen als een formele of esthetische kwestie. Het ingetogen gebruik van kleuren, herhaalde gebaren en de nadruk op de fysieke eigenschappen van de materialen in Dansaekhwa en in Lee's werk wijzen op een bredere filosofische verkenning van het bestaan, de tijd en de aard van de werkelijkheid.

Terwijl het westerse minimalisme vaak probeert kunst terug te brengen tot zijn essentiële vormen, los van context of betekenis, blijft het Koreaanse minimalisme door zijn nadruk op proces en materiaal met de wereld verbonden. Het gaat niet alleen om wat aanwezig is, maar ook om wat afwezig is – de ruimte, de stilte, de leegte.

Conclusie

Lee's kunst, met zijn diepgaande eenvoud en meditatieve diepgang, nodigt ons uit om te pauzeren en na te denken. Zijn Relatum-serie, met zijn zorgvuldig gebalanceerde combinatie van natuurlijke en industriële elementen, belichaamt de essentie van het Koreaanse minimalisme, waarin kunst een dialoog wordt tussen materie en ruimte, aanwezigheid en afwezigheid, kunstenaar en toeschouwer. In een wereld vol lawaai en afleiding biedt Lee's werk een stille ruimte voor meditatie, die ons herinnert aan de schoonheid van eenvoud en de diepte van minimalisme.

Zijn bijdragen aan de Koreaanse en Japanse kunst hebben de mogelijkheden van het minimalisme herdefinieerd, waarbij hij laat zien dat het niet alleen een visuele stijl is, maar een manier van denken, een filosofie van het zijn. Lee Ufan's nalatenschap, net als zijn kunst, zal zachtjes maar krachtig resoneren over culturen en generaties heen.